Etiket: Stanislaw Lem

Teğmen Gregory, Scotland Yard tarafından bir dizi ceset çalma olayını araştarmakla görevlindirilir. Fail ya da faillerin çalışma bölgesi bellidir ve işler bu bölgede geometrik bir bölümleme üzerinden gerçekleştirilmektedir. Soruşturmada elde edilen ilk veriler ise akıl ötesidir. Cesetlerin hareket etmesi gibi... Çağdaş bilimkurgu edebiyatının önemli yazarlarından Lemin Bütün Eserlerinde rasyonalist bakışı sorgulamak üzere tasarlanmış bir labirent, Soruşturma.

Yıldız Güncesi, Evren’in Candide’i Ijon Tichy’nin uzayın -kimi kez zamanın- derinliklerinde yaptığı yolculuklara dair notlarından oluşuyor. Yer yer ilginç çizimlerle süslediği bu notlarda, hafızaları insanlığın kıyım tarihiyle yüklenmiş bir robot topluluğu, uzay yolculuğuna merak sarmış patatesler, inanç sahibi oldukları için katakomblarda yaşamaya zorlanan dindar robotlar çıkıyor karşımıza. Derlemenin belki de en ilginç öyküsü, evrim de dahil olmak üzere dünya tarihinin içler acısı durumundan 26. yüzyıl bilim adamlarının sorumlu tutulduğu Yirminci Yolculuk. Platon’dan Spinoza’ya, Brütüs’ten Napolyon’a, Bacon’dan Marshall McLuhan’a kadar birçok tarihsel figür, Lem’in mizah yüklü kaleminden nasibini alıyor. Yirmi Birinci Yolculuk, insanlığın önümüzdeki yüzyıllarda kaydedeceği bilimsel ve teknolojik gelişmenin dinsel dogmaları nasıl birer birer yıkacağını, inananlar ile inançsızlar arasında çağlar boyu süren tartışmaların ve savaşların anlamsızlığını gösteren hüzünlü bir öykü. Lem’in sadık okurlarının alışkın olduğu bir şeydir bu – hüznün ve ironinin iç içeliği. Ama Lem, tıpkı kendi yazma serüveni gibi, okurun serüveninin de her zaman, alışkanlığa meydan bırakmayacak yeni keşiflere açık olmasını ister. Onun için değişmeyen tek bir inanç vardır belki de: Alçaklığın ve ahlâksızlığın, Evren’de yalnızca insana mahsus olduğu inancı.

Bu kitabı küçük bir sözlükle sunuyoruz; çünkü bilimkurgu edebiyatının usta yazarı bize öyle “yeni bir dünya” sunuyor ki, onu da bu sözlüğün yardımı olmadan anlamamız bir hayli zor olacak. Öykü, bir uzay gemisi ile mürettebatının “organik” ilişkisi çerçevesinde gelişir. “Yenilmez” gemisinden inenler, bir şehrin harabeleriyle karşı karşıya olduklarını sanırlar; yıkılmış “bina”larda yok olan bir hayatın izlerini bulduklarını düşünürler. Mürettebat, ortasına düştükleri bu yeni dünyayı tanımaya çalışırken... Aslında uzay gemisi, içindekilerle birlikte, indikleri dev gezegen tarafından yutulmuştur. Artık “organik” bir bütündürler. Atmosferiyle, hareketleriyle, karanlığı ve aydınlığıyla rasyonel bir varlıktır, bu “yeni dünya”. “Yenilmez” gemisinin mürettebatı, her yaptığının belli bir amacı olan bir “gezegen”le karşı karşıyadır.

Kris Kelvin, Solaris'in yüzeyindeki okyanus üzerinde araştırma yapmak için bu gezegene gelir. Çalışmalarına başlayınca, acılı ve farklı anılarla yüklendiği bir deneyim yaşamaya başlar. Bir süre sonra, yalnız olmadığını, diğer araştırmacıların da benzer bir durumda olduğunu fark eder. Solaris gerçekten, kimsenin nasıl olduğunu ve sebebini bilmediği bu anıları yaratan nöral bir merkez olabilir mi? Roman, yalnızca Freud'dan Jung'a uzanan çerçevedeki birçok psikanalitik kuramın örtülü tartışmalarını içermez, aynı zamanda ünlü "tüpteki beyin" örneğinin roman kurgusuyla somutlanmasıdır da... Tarkovski imzalı sinema uyarlaması da kendi alanının klasikleri arasında sayılan Solaris, hem Lem'in eserleri hem de 20. yüzyıl bilimkurgu edebiyatı için bir klasiktir. Stanislaw Lem günümüzün en inanılmaz zekâsına sahip, bilge ve komik yazarıdır. -Anthony Burgess-