Etiket: Sadık Hidayet

Sâdık Hidâyet'in Türkçedeki ilk kitabı Behçet Necatigil'in dilimize kazandırdığı başyapıtı Kör Baykuş'tu (Varlık, 1977; YKY, 2001). Daha sonra YKY'den Mehmet Kanar çevirisiyle çıkan Diri Gömülen (YKY, 1995) ve Üç Damla Kan'da (YKY, 1999) Kafka gibi modernlerin izinde gerçeküstücü bir yazar; Vejetaryenliğin Yararları'nda (YKY, 1997) vejetaryenliği, Hayyam'ın Terâneleri'nde (YKY, 1999) ise Ömer Hayyam'ı ve rubailerini bütün boyutlarıyla inceleyen bir araştırmacı; Hacı Aga'da (YKY, 1998) 1940'lı yılların İran'ında sermaye çevrelerinin ve dini bile çıkarlarına alet etmekten çekinmeyen yüzsüz politikacıların ipliğini pazara çıkaran gerçekçi bir taşlama yazarı olarak gördük onu. Yine Mehmet Kanar'ın çevirisiyle sunduğumuz Alacakaranlık (Sâyerûşen, 1942), adlı yapıtında ise, öteki öykülerinde olduğu gibi, 1930'lu yıllar İran'ının geri kalmışlık ve yönetim sorunlarını dile getiriyor. Jules Verne, Hayyam ve Freud gibi farklı yazarların etkilerinin açıkça görüldüğü bu öykülerde, bugün bile Doğu toplumlarında güncelliğini koruyan dayak, çokeşlilik, sevgisizlik, vefasızlık, kötü arkadaş, hurafeler, sıtma ve esrar bağımlılığı gibi konuları ele alıyor; değişmez izlekleri olan ölüm, ruh ve öbür dünya üzerine tartışıyor; Fars kültür ve medeniyetinin Arap kültür ve medeniyetinden üstün olduğunu kanıtlamaya çalışırken Budist felsefesi ışığında hayatı ve ölümü işliyor...

Yazdıklarında yarattığı Kafkaesk dünyayla modern İran edebiyatının kurucularından sayılan Sâdık Hidâyet'ten Türkçede ilk çeviri Varlık dergisinin 1 Aralık 1957 tarihli sayısında çevirmen adı belirtilmeden yayımlanan "Üç Damla Kan" öyküsüydü (1957). Yirmi yıl sonra ise başka bir öyküsü, bu kez Behçet Necatigil'in çevirisiyle, Türkçeye kazandırıldı: "Sahipsiz Köpek" (Varlık, Aralık 1977). Necatigil'in değerlendirmesiyle "Roman ve hikâyelerinin konularını yoksul halk kesimlerinden alan, gerçekleri sosyal-devrimci bir yaklaşımla ve korku yüklü fantastik bir hava içinde değerlendiren ... , bir yandan da yalnız adamın varlık nedenlerini araştır(an)" Sâdık Hidâyet'in Türkçede ilk kitabı ise, yine Behçet Necatigil'in unutulmaz bir çeviriyle dilimize kazandırdığı başyapıtı, tek romanı (ya da novellası) Kör Baykuş (Bûf-i kûr, 1936; Varlık, 1977) oldu. (Hidâyet'in, Rıza Şah'ın baskı yönetimi yüzünden gittiği ve eski İran tarihinin metinlerini aslından okuyabilmek için Pehlevice öğrendiği Hindistan'da yayımladığı bu kitap, İran'da yasaklanmıştı.) André Rousseaux'nun "yüzyılımız edebiyat tarihinde bir kilometre taşı" diye övdüğü Kör Baykuş, Fransızca, Rusça, İngilizce, Almanca, Macarca ve Çekçeden sonra aktarıldığı Türkçede, aynı zamanda çağdaş İran edebiyatından ilk roman örneğini oluşturuyordu. Necatigil, 1978'de yazdığı "Türkiye'de Çağdaş İran Edebiyatı / Doğumunun 75. Yılında Sâdık Hidâyet" yazısının sonunda şu dileğini dile getiriyordu: "Ben, Sâdık Hidâyet'i Türkçe'deki iki hikâyesi ve tek romanı Kör Baykuş'la sevdim.

Sadık Hidayet'in (1903-1951) öyküleri, hem onun kendi yapıtına hem de modern İran edebiyatına giriş için mükemmel birer anahtar niteliği taşır. Özellikle ilk öykü kitabı Diri Gömülen (Zinde be-gur, 1930), bu büyük yazarın -başyapıtı Kör Baykuş'ta (Buf-i kur, 1937; Çeviren Behçet Necatigil, YKY, 2001) iyice geliştireceği - temel izleklerini haber veren ve Kafka, Poe, Rilke gibi modernlerle buluşma noktalarına göz önüne seren bunaltılı atmosferiyle öne çıkar. 1995'te Mehmet Kanar'ın çevirisiyle ve yayınevimizin ilk Sadık Hidayet kitabı olarak yayımladığımız Diri Gömülen'in yeni baskısını sunuyoruz.