Jules Verne – Cenup Yıldızı

24 Mart 2005 Jules Verne’in ölümünün yüzüncü yılı. Bu günle ilişkili olarak tüm dünyada, özellikle Fransa’da çeşitli etkinlikler düzenleniyor; gazete ve dergilerde incelemeler ve söyleşiler yayınlanıyor. Jules Verne Türkiye’de de yüzyıldan fazla bir süredir en çok okunan yazarlardan biri. Yapıtlarının tam ya da “çocuklar için” kısaltılmış çevirileri tekrar tekrar basılıyor. İnkılâp Kitabevi’nin altmış yıldır “Jules Verne Külliyatı” adı altında sürdürdüğü egemenliğe son yıllarda “Jules Verne Kitaplığı” dizisiyle İthaki Yayınevi de ortak oldu. Bununla birlikte, başka ülkelerde bulunan çeşitli “Jules Verne’i Sevenler” derneklerinden Türkiye’de bir tane bile yok. Sonuçta Mart 2005 etkinliklerine Türkiye’nin — bilebildiğimiz kadarıyla Sevin Okyay’ın Bilim ve Ütopya dergisinde yayınlanan yazısı dışında — bir katkısını göremiyoruz. Oysa en azından posta idaremiz — kimi küçük Afrika ülkelerinin bile yaptığı gibi — bir “Jules Verne Hatıra Pulları Serisi” çıkarabilir, üstelik Verne’in yanısıra onun yapıtlarını Türkçe’ye ilk çeviren A. İhsan Tokgöz ile belki dünyada tek başına en çok Verne çevirisi yapmış olan Ferid Namık Hansoy’u da anıp yeni kuşaklara tanıtabilirdi. Ferid Namık Hansoy (1908-1979), Jules Verne’in yapıtlarını çevirmeye 1940’larda başladı. 1970’lere kadar Verne’in yaklaşık elli yapıtını Türkçe’ye kazandırdı. Bunların kırk biri, elli dört kitaplık “Olağanüstü Geziler” dizisindendir. Hansoy’un L’Étoile du sud çevirisi Cenup Yıldızı’nı Jules Verne konusunda uluslararası ağın en kapsamlı ve saygın sitesi olan “Zvi Har’El’in Jules Verne Koleksiyonu”na katarken amacımızın Türkçe bir metin sunmaktan çok, Verne’i ve Hansoy’u selamlamak ve edebiyat tarihimize bir belge bırakmak olduğunu belirtelim. Tahminen 1947 ya da 1948’de İnkılâp Kitabevi tarafından yayınlanmış olan ve üç-beş zorunlu düzeltme dışında hiç dokunmadığımız bu çevirinin dili ve Hansoy’un kendine özgü üslubu, elbette genç okurlara oldukça yabancı gelecektir. Ferid Namık Hansoy’un Verne çevirileri genel olarak tamdır. “Genel olarak” diyoruz, çünkü kimi kitaplardaki uzun tasvirleri Hansoy yer yer “mealen” aktarmayı yeğlemiştir. Cenup Yıldızı için de aynı durum söz konusudur. Ayrıca Cenup Yıldızı’nın çevirisinde bölüm başlıkları verilmediği gibi Verne’in açıklayıcı dipnotlarından da yalnızca bir tanesi alınmıştır. Bu çevirmenden mi yoksa yayıncıdan mı kaynaklanıyor bilemiyoruz.